Κατάθλιψη. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που υποφέρουν;

Στον περίγυρό μας, οικενειακό και φιλικό μας περιβάλλον, ενδέχεται να έχουμε ανθρώπους που να υποφέρουν από κατάθλιψη. Το να τους πείσουμε να αναζητήσουν βοήθεια δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση, καθώς εκείνοι αφενός μεν μπορεί να μην αναγνωρίζουν την ανάγκη θεραπείας, αφετέρου αντιστέκονται πολλές φορές στις προτροπές μας με δικαιολογίες όπως «Κανείς δεν μπορεί να με βοηθήσει» ή «Κανείς δεν θα με καταλάβει». Δυστυχώς αυτή η αντίσταση από πλευράς τους δεν έχει εύκολες λύσεις – απαντήσεις, παρά μόνο κάποιες προτάσεις οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν ανά περίπτωση ανάλογα με τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του

Γιατί όμως μπορεί κάποιος να αρνείται τη θεραπεία;

Υπάρχουν πολλοί και διάφοροι λόγοι για τους οποίους κάποιος αρνείται τη θεραπευτική βοήθεια. Κάποιος που είχε μάθει για παράδειγμα σε όλη τη μέχρι τώρα ζωή του να αντιμετωπίζει μόνος του τα προβλήματά του, μπορεί να θεωρήσει την αναζήτηση θεραπευτικής βοήθειας ως αποτυχία ή ανεπάρκεια από μέρους του. Και καθώς διέπεται – εξαιτίας της κατάθλιψης – από μπερδεμένο και αρνητικό τρόπο σκέψης, οι προτροπές ακόμα και του πιο αγαπημένου του προσώπου μπορεί να εκληφθούν ως παραβίαση της προσωπικότητάς του.

Ένας ακόμη λόγος σχετίζεται με το λεγόμενο κοινωνικό στίγμα. Η ανησυχία του για το πως θα εκλάβουν τα άτομα του περιβάλλοντός του, οι φίλοι, οι συνάδελφοι, ο εργοδότης και το ενδεχόμενο άσκησης κριτικής από πλευράς τους, αποτελεί κάποιες φορές σοβαρό λόγο για την άρνηση αναζήτησης θεραπείας.

Οικονομικοί λόγοι σαφώς και αποτελούν σε πολλές περιπτώσεις αιτία για την άρνηση θεραπείας της κατάθλιψης.

Η αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας για εκείνον, δεν μπορεί να παραβλεφθεί από τους λόγους άρνησης.

Ο φόβος για εξάρτηση από τυχόν φαρμακευτική αγωγή που θα του συσταθεί δεν είναι αμελητέος καθώς σε κάποιες περιπτώσεις οι λανθασμένες εντυπώσεις κυριαρχούν έναντι της πραγματικότητας. Φήμες και απόψεις ότι «θα είσαι σαν ζόμπυ», ή «θα χάσεις την προσωπικότητά σου» επιδρούν ανασταλτικά και δεν αφήνουν τον άνθρωπο – σε συνάρτηση με τη δύσκολη φάση στην οποία βρίσκεται – ανεπηρέαστο στη λήψη απόφασης για θεραπεία.

Τέλος η συναισθηματική φόρτιση που θα επιφέρει αναπόφευκτα η θεραπεία, με ανάδυση συναισθημάτων από τα ασυνείδητο ή υποσυνείδητο στο συνειδητό, είναι ένας ακόμη λίγότερο ή περισσότερο υπαρκτός φόβος.

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς;

1. Όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε κάποιον/ους από τους παραπάνω παράγοντες και με δεδομένη την ανησυχία μας προς τον αγαπημένο μας που υποφέρει, προσπαθούμε κατ’ αρχήν να του εξηγήσουμε ήρεμα τη διαφορά που παρατηρούμε στη συμπεριφορά του κλπ, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα παραδείγματα. Τον προσεγγίζουμε χρησιμοποιώντας τη φράση «Φαίνεσαι να είσαι πολύ καταβεβλημένος τον τελευταίο καιρό και παρατηρώ ότι δεν κοιμάσαι καλά. Σε νοιάζομαι πολύ. Νομίζω ότι ίσως είναι η στιγμή να μιλήσεις με κάποιον ειδικό. Θα σε βοηθήσει».

2. Επισημαίνουμε τη σημαντικότητα του να αναζητήσει βοήθεια. Αναφέρουμε τα συμπτώματα κατάθλιψης ή διπολικής διαταραχής που έχει, ότι αυτά είναι συμπτώματα ασθένειας και ότι με τη θεραπεία θα βοηθηθεί να ανακουφιστεί από αυτά. Πρέπει να του γίνει ξεκάθαρο ότι αυτά τα συμπτώματα δεν πρόκειται να εξαφανιστούν από μόνα τους και ότι με τη θεραπευτική καθοδήγηση θα βοηθηθεί ώστε να αισθανθεί καλύτερα. Πολύ σημαντικό είναι να κατανοήσει ότι η πρόταση – σύσταση σας γίνεται για το καλό του και μόνο! Επίσης ότι ίσως να μην είναι ο μοναδικός τρόπος να πραγματοποιήσει ή να συνεχίσει τα όνειρά του αλλά μία επιλογή που έχει. Είναι κρίσιμο να δει τη θεραπευτική διαδικασία όχι ως υποχρεωτικότητα αλλά ως επιλογή. Προσπαθούμε να είμαστε σταθεροί, σίγουροι και πειστικοί.

3. Εάν υπάρχουν κενά ή λάθη στη πλροφόρησή του σχετικά με τη κατάστασή του ή την θεραπεία του, προσπαθούμε να του παρέχουμε τις σωστές και ακριβείς πληροφορίες για αυτά ώστε να εξαλειφθούν οποιεσδήποτε αμφιβολίες ή ανησυχίες. Η απόκτηση της σωστής πληροφορίας μπορεί να κάμψει τις αντιστάσεις του με το να εξαλείψει τον φόβο τόσο από τον ίδιο όσο και ενδεχομένως από τα μέλη της οικογένειάς του.

4. Βοηθούμε στο να κατανοήσει τον λόγο/ους που αρνείται τη θεραπεία. Μπορούμε να ψάξουμε να βρούμε κατάλληλους θεραπευτές στην περιοχή του και να τον αφήσουμε να αποφασίσει ποιον/αν προτιμά. Να τον βοηθήσουμε ακολούθως να προετοιμαστεί για την 1^η συνεδρία, κάνοντας ένα πλάνο των θεμάτων που έχει σε ένα κομμάτι χαρτί. Κάνουμε ότι είναι δυνατό να του άρουμε τις δικαιολογίες, να καταρρίψουμε τα εμπόδια ώστε να είναι ο δρόμος εύκολος για εκείνον. Μπορούμε στη συνέχεια να τον συνοδεύσουμε στις πρώτες συνεδρίες εάν αισθάνεται πολύ αγχωμένος, περιμένοντάς τον στην αίθουσα αναμονής.

5. Σίγουρα δεν μπορούμε να εξαναγκάσουμε έναν ενήλικα να πάει σε θεραπεία εκτός των περιπτώσεων που βρίσκεται σε κρίση ή διακυβεύεται η ασφάλειά του, του ιδίου ή των γύρω του. Τότε καλούμε εμείς επειγόντως βοήθεια, παρακάμπτοντας τη δική του βούληση.

6. Προσπαθούμε τέλος να μην παίρνουμε προσωπικά την αντίστασή του – είτε τη δική του είτε του περίγυρού του – σε θεραπεία. Ενδεχομένως να αισθανθούμε θυμό, πίκρα, αναστάτωση, όλες αυτές είναι φυσιολογικές αντιδράσεις. Τρόποι να βοηθηθούμε είναι κάνοντας μία βόλτα, μιλώντας με έναν φίλο ή αναζητώντας οι ίδιοι τη βοήθεια κάποιου επαγγελματία είτε ατομικά είτε σε ομάδες υποστήριξης μελών οικογένειας. Πολύ σημαντικό σε τέτοιες καταστάσεις είναι να παρατηρούμε τα συναισθήματά μας και να ελέγχουμε το άγχος μας.